POŁOŻENIE
Teren gminy Sztum położony jest w północno - zachodniej części Pojezierza Iławskiego oraz w zachodniej części tzw. Ziemi Sztumskiej, której granice tworzy koryto Wisły oraz krótki odcinek rzeki Dzierzgoń. Powierzchnia gminy wynosi 18.084 ha, a miasta 459 ha. Sztum leży na szlaku turystycznym Gdańsk - Malbork - Toruń oraz przy międzynarodowej trasie rowerowej R-1, prowadzącej z Calais we Francji do Saint Petersburga w Rosji. Jest także częścią trasy turystycznej zwanej "Szlakiem Powiśla", która prowadzi z Elbląga przez Malbork do Kwidzyna.
WALORY KRAJOBRAZOWE
Sztum usytuowany jest na przesmyku między połączonymi niegdyś jeziorami: Sztumskim i Barlewickim. W pobliżu Sztumu znajdują się także jeziora: Białe, Parleta, Dąbrówka, Balewskie. Miasto otacza ponad 4 tys. ha niezanieczyszczonych lasów z dużą ilością zwierzyny łownej. Dominującym gatunkiem drzew jest sosna z domieszką świerku oraz gatunków liściastych: buku, brzozy, grabu oraz jesionu.
W okolicy funkcjonują rezerwaty przyrody:
Korzystne położenie turystyczne, walory krajobrazowo-historyczne oraz oddalenie od dużych ośrodków miejskich to atuty Sztumu. Ich następstwem są możliwości związane z rozwojem turystyki wiejskiej (agroturystyka), które wynikają bezpośrednio z zapotrzebowaniem na oferty wakacyjne w spokojnym wiejskim otoczeniu, z możliwością korzystania z walorów naturalnych i kulturowych. Na terenie gminy można aktywnie wypoczywać w wielu kwaterach agroturystycznych, położonych w atrakcyjnych miejscach.
Układ urbanistyczny Starego Miasta Sztum wraz z pozostałymi fragmentami murów obronnych, kościołami oraz zespołem zamkowym podlegają ochronie konserwatorskiej. Wzgórze zamkowe, tj. letnia rezydencja Wielkiego Mistrza Krzyżackiego leży na Międzynarodowym Szlaku Zamków Gotyckich, w odległości 12 kilometrów
od największego w Europie zamku krzyżackiego w Malborku.
Nad jeziorem Sztumskim (Zajezierskim) znajduje się strzeżone kąpielisko z wypożyczalnią sprzętu wodnego i małą gastronomią. Zaplecze socjalne z zespołem sanitariatów i przebieralniami zapewnia dodatkowy komfort korzystania z plaży miejskiej. Wyprofilowane dno plaży miejskiej zapewnia bezpieczeństwo najmłodszym miłośnikom wodnego szaleństwa. Jezioro Sztumskie cieszy się również zainteresowaniem kajakarzy oraz nurków.
Dookoła jeziora biegnie oświetlona ścieżka pieszo-rowerowa o długości około 5 km. Na jej trasie jest m.in. teren rekreacyjny Jaszczurowe Wzgórze z punktem widokowym, urządzenia fitness, rzeźby plenerowe, a także tablice edukacyjne oraz pływający pomost. Po zmierzchu ścieżka jest na całej swojej długości oświetlona, a teren monitorowany.
Ponadto na terenie Sztumu funkcjonuje kompleks sportowo - rekreacyjny składający się ze stadionu, kortów, tenisowych, platformy z urządzeniami fitness na świeżym powietrzu, bogato wyposażonego placu zabaw dla dzieci. Sztumski kompleks rekreacyjno-sportowy otrzymał wyróżnienie w konkursie „Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Pomorskiego 2019”.
WALORY HISTORYCZNE
Zabytki
Najatrakcyjniejszym zabytkiem w Sztumie jest XIV-wieczny zamek krzyżacki, siedziba wójta krzyżackiego i letnia rezydencja wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Z oryginalnego założenia pozostały skrzydło południowe, baszta wjazdowa i więzienna wraz z murami obronnymi. Pozostała zabudowa wzgórza zamkowego pochodzi z XIX wieku. W czasach przynależności do Korony Polskiej (1468-1772) zamek był siedzibą polskich starostów.
Obecnie siedziba oddziału Muzeum Zamkowego w Malborku.
Kościół parafialny p.w. św. Anny - wzniesiony po wojnie trzynastoletniej, a przebudowany (powiększony) na przełomie lat 1900–1901. W ścianie północnej wmurowano wówczas płytę nagrobną starosty Achacego Czemy, która znajdowała się w posadzce świątyni. Wnętrze utrzymano w stylu neogotyckim z elementami wystroju barokowego. Przy kościele cmentarz parafialny z zachowanymi nagrobkami z XIX wieku.
Kościół poewangelicki z 1818 roku, który zbudowano w miejscu dawnego ratusza, w centralnej części rynku. Obecnie mieści się tam izba regionalna.
Duży fragment odrestaurowanych zachodnich murów miejskich (116 m) wraz z fosą.
Wieża ciśnień z 1911 roku w pobliżu cmentarza z początków XVIII wieku, który do końca lat 40 XX wieku pełnił funkcje cmentarza miejskiego, co upamiętniają dwie tablice w części katolickiej i ewangelickiej nekropolii.
Więzienie z 1915 roku z osiedlem domów dla pracowników.
Inne zabytki na terenie gminy
Na Ziemi Sztumskiej:
Zespół pałacowo-parkowy w Waplewie Wielkim, „pomorskie Soplicowo”, Muzeum Tradycji Szlacheckiej, oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku
Szańce szwedzkie w Benowie ( I poł. XVII w.)
